Cukrzyca to choroba charakteryzująca się hiperglikemią, czyli zwiększonym stężeniem cukru, a także zaburzeniami w przemianach tłuszczy i białek. Najczęściej występującą cukrzycą jest typ 1 i typ 2, z tymże większość chorych na cukrzyce to typ 2.

Jak rozpoznać cukrzycę?

W cukrzycy występuje podwyższone stężenie cukru we krwi. Można rozpoznać je robiąc badanie krwi tj. glukoza na czczo. Jeśli wynik wyjdzie nieprawidłowy to wykonuje się tzw. test obciążenia glukozą. Test polega na pomiarze glukozy we krwi na czczo (8-14 godzin po ostatnim posiłku), a następnie po wypiciu 75g glukozy rozpuszczonej w wodzie i pobraniu krwi po 1h i 2h od spożycia roztworu glukozy.

Prawidłowe wyniki glukozy we krwi przedstawiam poniżej:

Czas wykonania badania	Stężenie glukozy w osoczu
na czczo	> 100 mg/dl lub > 5,3 mmol/l
po 1 godzinie	> 180 mg/dl lub > 10 mmol/l
po 2 godzinach	> 140 mg/dl lub > 7,8 mmol/l

Dodatkowa niezwykle istotny jest pomiar cukru we krwi przy użyciu glukometru (od kilku do kilkunastu pomiarów dziennie) przez chorego oraz oznaczanie poziomu hemoglobiny glikozylowanej (HbA1c).

Objawy cukrzycy.

Najbardziej charakterystycznymi objawami cukrzycy są:

zwiększone pragnienie
spadek masy ciała
częste oddawanie moczu
senność, osłabienie
pogorszenie wzroku
częste infekcje dróg moczowych, narządów płciowych
grzybice

Przyczyny cukrzycy

Cukrzyca może być wywołana:

czynnikami genetycznymi (duże prawdopodobieństwo zachorowania na cukrzyce, jeżeli chorują nasi rodzice lub rodzeństwo),

czynnikami środowiskowymi (otyłość i mała aktywność fizyczna),

chorobami trzustki, w której produkowana jest insulina,

przyjmowanymi lekami (np. glikokortykosteroidy),

zaburzeniami hormonalnymi,

tzw. cukrzyca ciężarnych.

W praktyce cukrzyca jest spowodowana zmniejszeniem stężenia insuliny i insulinoopornością (mniejszą wrażliwością tkanek na działanie insuliny). Insulina ma za zadanie obniżać stężenie glukozy we krwi, a ponadto wpływa na przemiany białka i tłuszczu w naszym organizmie.

Powikłania cukrzycy

Powikłania cukrzycy są bardzo groźne. Są to powikłania naczyniowe: retinopatia, nefropatia, neuropatia, a także stopa cukrzycowa, kwasica mleczanowa i kwasica ketonowa. Cukrzyca zwiększa także ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia.

Leczenie cukrzycy

W leczeniu cukrzycy stosuje się leki przepisywane na receptę:

Insulina w postaci wstrzyknięć

Pochodne sulfonylomocznika np. Amaryl

Glinidy

Biguanidy np. Metformax, Glucophage

Tiazolidynediony

Inhibitory alfa-glukozydazy np. Glucobay

Pomocniczo w leczeniu stosuje się morwę białą w postaci ziół lub tabletek, dostępną w aptece bez recepty.

Zapobieganie cukrzycy typu 2

Cukrzycy możemy starać się zapobiegać poprzez zmianę stylu życia:

Zmniejszenie nadwagi.

Wzrost aktywności fizycznej. Zalecany jest wysiłek fizyczny odpowiedni do wieku i sprawności organizmu.

Odpowiednia dieta – zmniejszenie spożycia węglowodanów i tłuszczów, spożywanie niezbyt dużych, 5-7 posiłków w ciągu dnia.

Unikanie picia alkoholu i palenia papierosów

Osoby starsze a cukrzyca

Jak wskazują badania wraz z wiekiem częstość występowania cukrzycy rośnie. Szczególnie ważne u osób po 60 roku życia jest unikanie hipoglikemii (czyli gwałtownego spadku stężenia cukru we krwi), co może się wiązać z niekorzystnym wpływem na układ nerwowy, pracę serca i równowagę.
Wśród seniorów niezwykle ważna jest, ze względu na zwiększone ryzyko powikłania choroby, wczesna diagnostyka (regularne oznaczanie poziomu cukru we krwi). Osoby starsze chorujące na cukrzyce wymagają indywidualnego leczenia ze względu na wiek oraz współistniejące choroby.
Zalecana jest odpowiednia dieta i edukacja diabetologiczna seniora oraz jego opiekuna, a także wysiłek fizyczny. Najbardziej odpowiedni u osób starszych z cukrzycą typu 2 jest szybki spacer 3-5 razy w tygodniu.

Odżywianie w cukrzycy

W przypadku chorych na cukrzyce zaleca się:

częste spożywanie posiłków o mniejszej kaloryczności

unikanie węglowodanów prostych

spożywanie witamin i mikroelementów w celu uzupełnienia niedoborów,

spożywanie odpowiedniej ilości warzyw

45-50% wartości energetycznej diety powinno pochodzić z węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym (zobacz tabelę indeksu glikemicznego).

15-20% wartości energetycznej diety powinny stanowić białka. Białko występujące w pokarmie zmniejsza jego indeks glikemiczny. Źródłem białka są produkty pochodzenia zwierzęcego ( mięso, ryby, mleko, jogurty, sery) i roślinnego (warzywa i owoce, produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych).

Zawartość błonnika pokarmowego powinna wynosić 20-35 g/d.

30-35% wartości energetycznej diety powinno pochodzić z tłuszczów.

Tłuszcze nasycone powinny stanowić mniej niż 10% wartości energetycznej diety ze względu na ryzyko wzrostu stężenia cholesterolu we krwi. Tłuszcze nasycone występują w tłustej wołowinie i wieprzowinie, smalcu, kiełbasach, boczku, tłustych wędlinach, maśle, oleju kokosowym i palmowym.
10% wartości energetycznej powinny zapewnić kwasy tłuszczowe jednonienasycone (oliwa z oliwek, orzechy, migdały, olej rzepakowy, sojowy, kukurydziany, arachidowy, palmowy, sezamowy).
6-10% wartości energetycznej powinny zapewnić kwasy tłuszczowe wielonienasycone (olej słonecznikowy, sojowy, kukurydziany, arachidowy, z pestek winogron, migdały i orzechy włoskie, ryby).
Tłuszcze poprzez zmniejszanie szybkości opróżniania żołądka powodują przedłużenie trawienia i wchłaniania cukrów. Przykładem są chipsy ziemniaczane posiadające niższy indeks glikemiczny niż gotowane tradycyjnie ziemniaki. Jednakże tłuszcz ze względu na otyłość nie jest polecany dla osób z cukrzycą.

Zatem zmiana stylu życiu jest niezwykle istotna zarówno w prewencji jak i w postępowaniu u osób chorych na cukrzycę.

Literatura:
1. Pacjenci w wieku podeszłym z zaburzeniami metabolizmu glukozy w świetle zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego – ocena kliniczna, Katarzyna Borucka, Paweł Niedźwiecki, Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz, Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
2. Magazyn Edukacyjny PFED
3. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2009. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2009, 9, suplement A